ณ อนุพันธ์

ณ ลงท้ายธาตุ อาขยาต กริยากิตก์ นามกิตก์

ณ ลงท้ายลิงก์ ตัทธิต

เณ ลงแล้วลบ ณ เหลือ เอ หรือ ณย ลงแล้ว ลบ ณ เหลือ อย พฤทธิ์ ต้นธาตุ แต่ธาตุที่เป็นสังโยค หรือ ทีฆะ จะไม่พฤทธิ์ แต่ถ้า ธาตุ สระเดียว แม้นเป็น ทีฆะ ก็พฤทธิ์ได้

หมวด จุรฺ ธาตุ ลง เณ ณย ปัจจัย แต่เมื่อเป็นประโยค เหตุกัตตุ เหตุกมฺม ต้องใช้ ณาเป ณาปย จึงจะถูกต้อง

อุ อู เป็น โอ โอ เป็น อาว
อิ อี เป็น เอ เอ เป็น อาย เช่น สี เป็น เส เส เป็น สาย สายติ
ธาตุหลายตัว สระต้นธาตุเป็นทีฆะ ไม่พฤทธิ์ หรือแม้นจะเป็นรัสสะ แต่อยู่ก่อนสังโยค ก็ไม่พฤทธิ์

ภาว มาจาก ภู+ณ

สระเดียวเป็น อา ไม่มีลง เณ ณย มีแต่ลง ณาเป ณาปย เช่น ทา ทาเปติ ทาปยติ

เณ, ณย, ณาเป, และ ณาปย เป็น "การิตปัจจัย" (ปัจจัยที่ใช้ประกอบกับกริยา) ในภาษาบาลี ซึ่งทำหน้าที่เป็น "เหตุกรรมวาจก" และ "เหตุกัตตุวาจก" บอกว่ากริยานั้นไม่ได้เกิดจากประธานโดยตรง แต่มี "ผู้ใช้ให้" เป็นผู้กระทำ